BNY Mellon Wealth Management’ın kıdemli müdürü Joan Crain “Aile Yönetimi” üzerine makalesi Kurumsal Yönetim Dergisi’nden alınmıştır.
10 yıl önce hakkında çok az şey bildiğimiz bir terim olan Aile Yönetimi (İngilizce “Family Governance” teriminin ifade ettiği kavram), artık danışmanlar ve büyük ölçüde aile zenginliği ve/veya aile işi olan ailelerin mantrası haline geldi. Bu makalede aile yönetimine genel bir bakış sunulmasının yanı sıra, son zamanlardaki ilgi artışının güçlü nedenleri özetleniyor ve başarılı bir aile yönetiminin anahtarı olan fikir ve uygulamalar keşfediliyor.
“Aile Yönetimi” nedir?
“Aile yönetimi” teriminin basit bir tanımı var. En basit haliyle aile yönetimi, aile kararlarının arkasındaki tutum, çerçeve ve süreçleri birleştiriyor.
Aile yönetimi ve şirket yönetiminin birbirine paralel oldukları birçok alan vardır. Her ikisi de ortak bir vizyon paylaşımı ve birden fazla paydaşı etkileyen kararlar vermek ve bu kararları uygulamak için yapı ve prosedür oluşturmayı içeriyor. Ancak, içerisindeki insan faktörü, aile yönetimini daha zor hale getiriyor. İşin içine aile üyeleri girdiğinde duygusal yanıtlar, yerleşmiş roller ve birbiriyle çatışan iletişim şekilleri artarak büyüyor. Ayrıca, iş yöneticileri için tesis dışındaki sığınaklar, beceri testleri ve tanıma etkinlikleri aracılığıyla birbiriyle uyumlu ve birlik içinde şirket ekipleri oluşturmak için büyük ölçüde zaman ve kaynak harcamak nadir olmasa da aynı iş liderleri, kan bağlarının bu uyumu ve birlikteliği sağlayacağını düşünerek aile ilişkilerini kanıksıyorlar. Maalesef, ellerinde olmadan yaptıkları bu ihmal, ailelerin parçalanmasına neden olabiliyor. Sonuçlar ise, aile ilişkileri ömür boyu sürdüğünden, çoğu iş arkadaşı arasında olduğundan farklı bir şekilde oldukça katı olabiliyor. Her aile kararı, gelecekteki yankılarının tohumlarını atıyor.
“Aile yönetimi”, hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkelerde moda kelime haline geldikçe, bunu bir aile anayasasına sahip olmakla bir tutma eğilimi artıyor. İyi bir aile anayasasının, aile yönetiminde önemli bir yeri olsa da, bu atılması gereken ne ilk ne de tek adım. Aile anayasası oluşturarak aile yönetimi programına başlamak, çatıdan başlayarak bir ev inşa etmeye çalışmaya benzetilebilir. İyi bir temel ve duvarlar olmazsa çatı çökecektir. Benzer şekilde, aile dinamikleri göz önünde bulundurulmazsa, aile anayasasının kuşaklar boyunca sürecek başarılı bir aile yönetimiyle sonuçlanması beklenemez.
Neden Aile Yönetimi şimdi önemli bir mesele haline geldi?
Kuşaklar boyunca sürecek başarılı bir aile işi ve uyumlu bir aile arasındaki yakın ilişki, son zamanlarda birçok makalenin konusu haline geldi ve artık iyice biliniyor. Başarılı bir iş başarısı planlaması ve bu planın yerine getirilmesi, güçlü aile ilişkilerine dayanır. Aile yönetimi için geçerli olanlar, ailenin şirket yönetimi için de geçerlidir ve bu aile işinin geleceği için de böyledir.
Ayrıca, akademisyen ve uzmanların yaptıkları araştırmalar, sağlıklı bir aile yönetimi olmaksızın aile zenginliğinin üç kuşakta yok olduğunu göstermektedir. Tipik olarak ilk kuşak zenginliği oluşturuyor, ikinci kuşak ya bu başarının üzerine yeni başarılar ekliyor ya da bunu harcamaya başlıyor ve üçüncüsünün sonlarında da birçok örnekte görüldüğü gibi zenginlik yok oluyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde bu fenomen, Amerikanların çalışkanlığı kelimenin tam anlamıyla “kolları sıvamak” ile eşleştirilmesine atıfta bulunarak “üç kuşakta gömlek kolundan gömlek koluna” deyimiyle karşılanıyor. Bu paradigmanın en dikkat çekici yanı ise evrenselliği. On yıllar boyunca dünya çapında birçok ülkede Amerikalarının “gömlek kolu” paradigmasının benzeri ifadeler ortaya çıktı. Aile reisi erkek ve kadınlar ve artan bir şekilde çocukları bu tehlikenin farkına vararak kendi ailelerinin de başına gelmemesi için önlemler almaya çalışıyor.
Aile yönetiminde demografinin de etkisi var. Özellikle insanların daha uzun yıllar yaşadığı bir aile zenginliğinin oluşturulması ile bir sonraki kuşağa aktarılmasının arasında birçok yıl olan günümüzde daha da önemli hale geliyor. Bu, daha yaşlı kuşaklara, aile zenginliği ve işinin gelecekte nasıl iyi idare edilmesi gerektiği hakkında kuşaklar arası tartışmalar yapmak için daha fazla zaman sağlıyor. Olumsuz tarafı ise, küreselleşme, evlilik ve boşanma ile aile bağları ve gelenekler, birkaç on yıl önce hayal bile edilemeyen boyutlarda zorluklarla karşılaşıyor. Bu özellikle, tarihi açıdan güçlü aile kültürleri olan Orta Doğu toplumları gibi toplumlarda oldukça sarsıcı oluyor.
Aile işleri ve aile zenginliğinin hızla düşüşe gitmesi, birçok aileyi şaşkınlığa düşürüyor. Asıl suçlunun ekonomi, borsa, siyaset ve vergilerin olduğunu iddia eden genel varsayımların aksine uzamanlar ve akademisyenler, asıl nedenin ailelerin kendi içlerinde olduğunu belgeledi. Örneklerin çoğunda danışmanlar, sorunların güven eksikliği ve bunun sonucunda kuşaklar arasında iletişimin kopması ile başladığını belirtiyor. Sonuç olarak, mirasçılar, aile zenginliği için iyi bir idareci olamıyor ya da aile işinin liderliğini yürütemiyor.
Ancak, tüm zorluklara rağmen bazı aileler birikimlerinin gelecek kuşaklara başarıyla tamamen aktarabiliyorlar. Peki farklı yaptıkları nedir? Önemli nokta, aile zenginliklerini sadece mali terimlerle değil, daha bütünleyici bir bakış açısıyla tanımlamalarında yatıyor. Aile üyeleri arasındaki insan, fikir, sosyal ve ruhani “sermayeyi” göz önünde bulundurarak daha geniş bir zenginlik tanımı yapıyorlar. Ailelerinin temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yıllarca çok sıkı çalışmak zorunda kalan çoğu ilk kuşak zenginlik yaratıcısı için çocuklarının ve torunlarının, sadece mali terimler dışındaki her şeydeki “net değeri” fikirlerinde büyük bir değişimdir. Ancak, çocuklarının eşsiz yeteneklerinin ayrımına varma değerlendirme ile büyümeleri için bir yol oluşturmak, aile üyeleriyle başarılı etkileşim ve böylelikle de etkili bir aile yönetimi için kritik desteklerdir.
Çoğu zenginlik yaratıcı, güçlü ve karar verirken kararlı oluyor. Bu da bir iş yönetirken çok önemli bir özellik olmasına rağmen, gelecek kuşakları güçlendiren ve geleceğin aile liderlerini yaratan daha işbirlikçi bir süreç için pek uygun olmuyor. Bu nedenle daha büyük olan aile üyeleri öncelikle aile yönetimine odaklanma ihtiyacını anlamalı ve kabul etmelidir. Bazı durumlarda bu, ebeveynlerini harekete geçirmeye zorlama konusunda inisiyatif alan ikinci ya da üçüncü kuşaklar tarafından başlatılabilir. Ancak maalesef çoğu durumda liderliğinin bir sonraki kuşağa geçişi, ciddi sağlık sorunları gibi aile krizleri meydana gelene kadar olmuyor. Ne yazık ki bir sonraki kuşak, deneyim kazanmak için yeterli zaman olmadan ve duyguların hassas olduğu zamanlarda yeni, önemli rollere itiliyor.
Bir aile kendi yönetim süreçlerini nasıl başlatır?
Büyük aileler, aile yönetiminin öneminin farkına varıyorlar ancak kendi ailelerinde bu süreci nasıl başlatacaklarını bulmaya çalışıyorlar. Aile anayasasını, aile dinamiklerinin zorlu alanına karşı daha rahat oldukları bir mücadele şekli olan maddi bir “ürün” olarak görüyorlar. Bu sorunun yanıtı olarak eğitimli danışmanları koç olarak işe almak oldukça faydalı oluyor. Aile zenginliğinin daha geniş tanımı hakkında bir tartışma başlatan aile yönetimi uzmanı BNY Mellon, ailelere aşağıdaki alanlarda rehberlik yapıyor:
- (1) Gelecek kuşakların eğitimi: Bu, finans ve işletme konuların da resmi bir eğitimden yavaş yavaş aile yatırımları, yasal yapılar ve şirketlerin bilgilerini paylaşmaya kadar olan bir alanı kapsıyor. Ayrıca, gelecek kuşakları, aile zenginliğinin üç kuşakta tükenip yol olması eğilimine karşı hassaslaştırmayı da içeriyor.
- (2) İletişim: Bu yazıda daha önce de belirtildiği gibi kuşaklar arası iletişim eksikliği, kuşaklar boyu süren zenginliğin yok olmasının en önemli nedenlerinden biridir. Bu genellikle, yanlış anlamalar ve aile üyelerinin kendilerini ifade etme biçimleri nedeniyle ortaya çıkan kızgınlıklarla başlıyor. Bununla başa çıkabilmek için aile üyeleri, sadece kendi tercih ettikleri iletişim tarzını belirlemek için değil, aynı zamanda bu tarzın diğerlerinin iletişim tarzları ile nasıl etkileşimde olacağının altını çizmek için basit bir çalışmaya katılabilirler. Aile üyeleri bu şekilde kendi tarzlarını bir engel olarak değil de bir güç olarak kullanabiliyorlar.
- (3) Aile Değerleri: Ortak değerler ve vizyon belirleyerek bunu ifade etmek, başarılı bir aile yönetimi inşa etmekte kritik bir öneme sahiptir. Aileler, önem verdikleri prensip ve tutkuları keşfettikçe, bazı değerlerin tüm aile üyelerinde ortak olduğunu da fark ediyorlar. Bu tartışmalar, Aile Misyon Bildirimi gibi daha resmi yapıların önünü açıyor.
- (4) Aile Projesi/Projeleri: Ortak karar verme, sağlıklı bir aile yönetiminin temel taşıdır. Ailelerde, bir veya iki kişinin, çoğu zaman kapalı kapılar ardında, birçok kararı verdiği dikey ya da hiyerarşik bir karar verme mekanizması oluşturma eğilimi vardır. Kuşaklar boyunca süren başarılı ailelerin en önemli özelliği, karar verme anına daha fazla katılımcı olmalarıdır.
Muhtemelen en önemli ve genellikle de en zor olan adım, ailenin bir aile projesinde işbirliği yapmasıdır. Başlangıçta ortak faaliyetler, bir güncem oluşturma ve bir sonraki toplantının yeri ve zamanını belirleme ya da daha yaşlı çocukların genç kardeş ve kuzenlerine akıl verdiği temel mali kararlar verme gibi temel ayarlamalar olabilir. Gelecek kuşak sorumlulukları sonrasında aile işinin bir bölümünü idare etme ve sonunda ailenin desteğiyle yeni bir girişim başlatmaya kadar gidebilir. Grupça karar vermenin ilk çalışmalarından biri olarak aile içinde yardımseverlik önemli bir rol oynayabilir. Zaten yardım için ayrılmış fonları kullanarak aile üyeleri, tehlikeli olmayan bir faaliyette, herkesin iyi hissetmesini sağlayacak ortak bir amaçla birlikte çalışabilir. Burada önemli olan bireysel değil ortak kararlar alabilmektir. Ebeveynler tüm planı dikte etmedikçe aile içindeki yardımseverlik neredeyse her zaman olumlu bir deneyimdir.
Ailenin Alet Takımı: Belgeler, Yapılar ve Prosedürler
Aşağıdaki belge, yapı ve prosedürler, başarılı ailelerce sık sık kullanılır.
(1) Aile Misyon Bildirimi: Aslında bir şirket misyon bildirimi konseptinden uyarlanan aile misyon bildirimi, ailenin temel değerlerini ve amacını açıklar. Tek paragraflık bildirimlerden, çok sayfalı belgelere kadar değişiklik gösterir. Aile misyon bildirimi hazırlamanın kapsayıcı süreci, belgenin kendisi kadar önemlidir.
(2) Aile Bankası: Aile bankası da pek çok şekilde olabilir. Aile reisinin kaynak sağladığı bir banka hesabı kadar temel bir şekilde ya da büyük bir aile tröstü ya da aile ortaklığı gibi karmaşık bir yapı da olabilir. “Banka”, genellikle daha genç olan aile üyelerinin, mali desteğe ihtiyaç duydukları önemli uğraşlarına başlamalarına yardımcı olmak için ayrılan para kabıdır. Bunlar, aile tröstlerinde bulundan ilk evi almak ya da üniversiteye gitmek gibi genel maddelerden, yeni bir iş başlatmak ya da bir girişime maddi destek sağlamak gibi daha derin taahhütler olabilir. Aile bankasından yapılan dağıtımlar, borç ya da peşin ödeme şeklinde yapılabilir. Aile bankası, yeni girişimde özsermaye konumunda bile olabilir. Nelerin destekleneceğini bir aile kurulu belirleyebilir. Bu sayede gelecek kuşaklar için tavsiye ve eğitim de sağlanmış olur.
(3) Aile Konseyi: Aile Konseyi, tüm aile üyelerinin sorular sorabildiği, muhtemel yanlış anlamaları açıklığa kavuşturabildikleri ve deneyimlerini paylaşabildikleri bir forumdur. Tüm aile üyeleri ve aile işi arasında bir köprü görevi de görebilir. Aile ilişkileri ve uyumlu bir gelecek için önemli olan güveni oluşturmak için harika bir yöntemdir.
Aile işi ve zenginliğinin bazı açılarının tartışıldığı düzenli aile toplantıları düzenlemek, sağlıklı bir aile yönetimi için oldukça önemlidir. Başlangıçta, ailenin tüm yetişkin üyeleri Aile Konseyinin bir parçasıdır ve bu toplantılara davet edilirler. Aile, bunun pratik olmadığı kadar büyüdüğü zamanlarda, ailenin dalları temsilciler atayabilir. Konseyin, aile üyelerinin eğitimi, sosyal faaliyetler, yatırımlar ve aile içindeki yardımseverlik gibi konulardan sorumlu olan alt komiteleri olabilir. Herhangi bir komitede görev almak, ailenin genç üyeleri için oldukça önemlidir.
(4) Aile Anayasası: Daha önce de belirtildiği gibi “Aile Anayasası” aile ve danışmanların hayallerini süslüyor. Ancak, bunun ne olduğunu anlama konusunda büyük bir fark var!
En basit şekliyle aile anayasası, şirketin hissedarlar anlaşmasının bir benzeridir. Aile etkileşimleri ve karar alımı sürecinin yapısını oluştururken şeffaflık ve güveni de artırır. Aile yönetiminde kullanılan diğer araçlarla birlikte Aile Anayasası, kendisini genel bir modele yardım etmez. Aslında, farklı kuşaklardan aile üyelerinin, aile anayasasının oluşturulması ve geliştirilmesinde sergiledikleri işbirliği, belgenin kendisi kadar önemlidir.
Aile Anayasası, ailenin değerleri, vizyonu ve/veya misyonu ile başlar. Ailenin daha yaşlı üyelerinin beklentilerini belirten ve gelecek kuşaklara tavsiyeleri içeren, Dilek Mektubuna yakın bir bölüm de dahil edilebilir. Farklı aile faaliyetleri ve konuşlarının nasıl değerlendirileceğini ve kararların nasıl alınacağını içeren anlaşmalar da barındırabilir. Zaman içinde, davranış kuralları, aile avantajları, aile toplantı programları, aile konseyi üyeliği ve aile işinin olduğu durumlarda mülkiyet ve istihdam politikaları gibi belgelerin oluşturduğu büyüyen bir kısım da içerebilir.
Aile Anayasası genellikle yasal bir anlaşma değildir. Birden fazla kuşak tarafından oluşturulan dinamik bir belge olarak görülür. Düzenli olarak gözden geçirilmeli ve aile ile dış ortamlar değiştikçe tadil edilmelidir.
Sağlıklı bir aile yönetimi, aile işi ve aile zenginliğinin birçok kuşak boyunca başarılı bir şekilde aktarılmasında karşılaşılan birçok zorluğun üstesinden gelmenin etkili bir yoludur. Deneyimlerini paylaşan ve kararlarını almak için süreç ve yapıları oluştururken birlikte çalışan aileler, zaman içinde gelecek kuşakları güçlendiren güven ortamını ve iletişimi kurarlar. Bu aileler genellikle “üç kuşakta gömlek kolundan gömlek koluna” sendromunu yaşamazlar.
Joan Crain BNY Mellon Wealth Management’ın kıdemli müdürüdür. Aile zenginliği strateji uzmanı olan Joan, müşteri ve ailelerine kapsamlı zenginlik yönetimi danışmalığı yapabilmek için portföy yöneticileri ve satış temsilcileri ile yakın çalışır. Firmaya 2001 yılında katılan Joan’ın mali hizmetler, bankacılık ve yatırım alanlarında 25 yıllık deneyimi var. Joan, emeklilik, iş başarısı ve yardım planlama alanlarında uzmanlaşmıştır. Büyük çok kuşaklı ailelerle çalışmada büyük bir deneyimi bulunmaktadır. Sık sık, uzman ve müşteri gruplarına konuşmacı olarak davet edilmekte ve birçok ticari yayında adı geçmektedir. Joan, işletme yüksek lisansı derecesini Rollins College’dan, eğitim lisans derecesini Queens University’den ve müzik lisans derecesini McGill University’den almıştır. Sertifikalı bir Finans Planlamacı® uzmanıdır ve Amerika Bankacılar Derneği’nden Sertifikalı Yeddiemin (Trust) ve Mali Danışman ile Sertifikalı IRA Uzmanı unvanlarını almıştır. 2009 yılında kendisine, Florida Bankacılar Derneği tarafından Yılın Yeddiemin (Trust) Bankacısı unvanı verilmiştir. Florida Bankacılar Derneği’nin bir önceki Yeddiemin Yasama Komitesi başkanı ve şuan da İcra Kurulu üyesidir. Joan ayrıca Broward Topluluk Vakfı’nın Yönetim Kurulunda da görev almaktadır.
